Grotten…als je geen grotduiker bent

IMG_0786Net terug uit Mexico alwaar ik 9 dagen onder de grond heb gespendeerd, bereikt me het nare bericht dat er een ongeval met dodelijke afloop te betreuren was in een grot (cavern) in Calavera; the Temple of Doom. Een dag voordat we daar vertrokken. Helaas betrof het een duiker die niet getraind was om te gaan grotduiken: het was een open water duiker die een begeleide duik in een Cenote maakte. Ongeacht de keuzes die hij maakte vóór – maar ook tijdens – deze duik, kun je in mijn ogen niet spreken van ‘schuld’ bij het slachtoffer, omdat hij zich wellicht niet goed realiseerde welk risico hij nam toen hij de duik maakte.

Omdat ik bij thuiskomst natuurlijk graag en met veel passie vertel over mijn avonturen, raak ik veelvuldig in gesprek met klanten die grotten ook wel machtig interessant vinden. Of eng.

IMG_1053Of er ook in geweest zijn, tijdens een duik in een Cenote, precies zoals die van het betreffende ongeval. Waar ik dan helemaal de kriebels van krijg is de opmerking dat een grot helemaal niet eng is als je maar rustig blijft en dat het op het zicht jumpen van de cavern line naar de cave line dus helemaal niet zo’n big deal is. (“Joh stel je niet zo aan, het ging toch goed!”) Het gesprek wordt daarna altijd een beetje moeilijk. Omdat de betreffende persoon niet weet wat hij niet weet – en ik van mening ben dat juist dát wat je niet weet, je net zo knetterdood kan maken als een kogel uit een pistool…

Je zeurt, Martijn, wat is nou het probleem?

In ieder lesboek voor beginnende duikers staat het: duik niet in ‘overhead environments’ ofwel met een dak boven je hoofd. Of “houd je aan de limieten van je training en duik alleen in omstandigheden die gelijk zijn aan, of makkelijker dan, die gedurende je opleiding” of iets anders vaags van dien aard. Want eng en gevaarlijk. Alle opleidingsorganisaties zeggen het, of het dus verstandig is om een grot in te zwemmen zonder training staat niet direct open voor discussie. De statistiek ondersteunt mijn bewering.

IMG_0815De grote vraag is daarom: waarom zijn het nu juíst de ervaren duikers en met name open water instructeurs waarmee ik in die ongemakkelijke discussie terecht kom? Dit artikel is – heel eerlijk – meer hardop nadenken dan informatief. Maar toch wil ik wat delen met mensen die niet grotduiken en toch getrokken worden door wat zich onder de grond afspeelt.

Al sinds de jaren ’70 van de vorige eeuw is aardig duidelijk waarin het risico schuilt als je het over grotduiken hebt. Grondige analyse van grotduikongevallen heeft geleid tot een set van 5 gouden regels die het aantal dodelijke grotduikongevallen in de navolgende decennia tot een minimum heeft beperkt:

  1. Zorg ervoor dat je grondig bent opgeleid en houd je aan de beperkingen van je training
    Negen van de tien dodelijke ongevallen in het grotduiken betreft een duiker zonder formele grotduikopleiding. Bij een groot deel van deze ongevallen is een open water instructeur betrokken – een persoon die van zichzelf vond dat hij goed genoeg kon duiken om een grot in te gaan. Statistisch gezien zijn er ook veel beginners betrokken bij grotduikongevallen.
    Een duiker zonder grotduikopleiding weet niet wat hij niet weet. Zonder formele training kan het zijn dat een duiker niet doordrongen is van het belang van een continue verbinding met open water in de vorm van een gidslijn, gasregels en gebruik van lampen. Geen artikel, handleiding of online opgedoken stuk tekst (zoals deze dus) kan je voldoende voorbereiden op grotduiken.
  2. Zorg voor een continue verbinding met open water
    IMG_0914
    Grotduikers dienen altijd een lijn te volgen (of te plaatsen) die hen terug in open water brengt aan het einde van de duik. In nul zicht heb je anders geen enkele manier om je weg naar buiten te vinden en zelfs in perfect zicht is het verbazingwekkend eenvoudig om te verdwalen in een grot. Een grot ziet er op de terugweg niet hetzelfde uit als op de heenweg en je kunt hierbij niet op je geheugen vertrouwen.
  3. Reserveer 2/3 van je gasvoorraad voor de weg terug
    Ook wel bekend als de Rule of Thirds: een duiker keert uiterlijk terug wanneer de resterende gasvoorraad nog slechts 2/3 bedraagt. Hiermee bouw je een reserve in zodat je tijd (en dus gas) hebt om met problemen om te gaan, of om in het ergste geval gas delend met je teamgenoot de uitgang kunt bereiken.
    Zelfs 2/3 van je gasvoorraad behouden voor de terugweg kan wel eens te weinig zijn indien de grot onbekend is, je weinig recente ervaring hebt opgedaan, er nieuwe apparatuur gebruikt wordt, er sprake is van complexe navigatie, restricties, flow etc…
  4. Duik niet te diep
    Ofwel, duik niet buiten het bereik van je ademgas. Het is in een grot van levensbelang dat je op je hersenen kunt vertrouwen. Inert gas narcose vermindert je analytische en probleemoplossende vermogens, wat kan leiden tot slechte of ronduit gevaarlijke beslissingen. Een klein probleem kan een cascade van nieuwe, ernstige problemen veroorzaken als de duiker niet adequaat reageert. Als vuistregel wordt daarom gesteld dat lucht of Nitrox gebruikt kan worden tot 30m diepte en dat dieper dan dat Trimix ingezet moet worden.
    Daarnaast is het van groot belang dat alle gebruikte gassen door de duiker zelf geanalyseerd en gelabeld worden, en dat zo mogelijk gassen niet dieper in de grot worden meegenomen dan waar ze nog veilig geademd kunnen worden.
  5. Gebruik een complete, functionerende en gepaste uitrusting
    IMG_1229Aanvankelijk was deze regel ‘Gebruik altijd drie afzonderlijke lampen per duiker’, maar in het verlengde daarvan wordt nu gesteld dat de duiker apparatuur dient te gebruiken die compleet is, correct functioneert en gepast is voor het duikplan. Dus niet onnodig veel, maar ook niet minder dan noodzakelijk. Goed onderhouden, storingsvrij. Apparatuur die qua ontwerp optimaal is voor het gebruik in grotten, kwalitatief hoogwaardig, vertrouwd, goed bedienbaar, goed bereikbaar en gestroomlijnd. Grotduikers vervangen alle apparatuur waarop ze niet 100% kunnen vertrouwen zonder enige aarzeling. We kiezen onze apparatuur uit alsof ons leven er vanaf hangt. Want dat doet het.

 

Tot zover de algemeen geaccepteerde regels. Klinken allemaal logisch, toch? En toch gaan er regelmatig duikers -onwetend- hun grenzen voorbij.

Het hellende vlak

Mijn idee hierover is dit: als ik een cursist zeg “GA NOOIT EEN GROT IN ZONDER OPLEIDING” dan denkt hij misschien onbewust: “Joh, ik zit in Nederland. Geen grotten hier.” Die opmerking wordt dus gearchiveerd onder het kopje ‘irrelevant’. Op zijn 5e buitenwaterduik zwemt hij onder de ankerketting van zijn boot door. De eerste vakantieduik die hij maakt bij Islas Medes in Spanje wordt hij aan een Divemaster gekoppeld die hem door een swim through wil nemen. “Hmm…iets over een dakje boven je hoofd… Maar goed, de Divemaster zei bij de check dive nog hoe awesome ik was dus hij zal het wel weten.” Waarmee de waarschuwing dus zijn kracht verliest, beetje bij beetje.

IMG_1104Daarmee komt de situatie steeds dichterbij dat hij zichzelf onwetend in een gevaarlijke situatie plaatst. Mijn mening als grotduiker is dat deze duikers niet de vaardigheden bezitten om die duik te maken – of slechts dénken dat ze de ervaring hebben die nodig is om zich veilig in een grot te begeven. Ja ik bedoel ook jou, open water instructeur. 😉 Als je jezelf toestaat om uit die veilige zone te treden, bewust of onbewust, heb je niet de vaardigheden om jezelf te redden. Er is dan nog maar weinig voor nodig (je gasvoorraad niet managen, verlies van je masker, je lamp die uitgaat, een silt-out) en je overleeft het mogelijk niet. Wat erger is, je hebt totdat je compleet door je ademgas heen bent de tijd om je te realiseren wat je onafwendbare noodlot is…

Kan het veilig?

Ja het kan veilig. Grotduikers zijn geen thrillseekers: wat wij doen is een grot bezoeken met een geldige reden, de training en de apparatuur die daarvoor nodig is. Zoals Mr. Miyagi al zei in Karate Kid: “Walk on road, hm? Walk left side, safe. Walk right side, safe. Walk middle, sooner or later get squished just like grape”. Wil je veilig duiken in wrakken of grotten, dan is cave training nodig. Of je doet het gewoon niet. Er is geen middenweg.

Wat kunnen instructeurs doen om de veiligheid te verbeteren? Ik denk dat de waarde van de ‘no overheads unless cave trained’-regel meer benadrukt moet worden tijdens, maar vooral ook ná de opleiding. Dat vergt helaas dat instructeurs aan hun cursisten moeten toegeven dat er dingen zijn in de duiksport waar ze geen verstand van hebben. Ik ken helaas een groot aantal instructeurs die liever dood gaan in een wrak of grot, dan dat toe te geven…

Wat jij kunt doen als verstandige niet-grotduiker is erkennen dat ook jij nog niet alles weet en kunt. Dat het bezit van de uitrusting je niet automatisch ook bekwaam maakt. Dat wetenschap van bovenstaande 5 Regels daar niets aan verandert en dat alleen een grondige opleiding je kan leren alle risico’s van het grotduiken te beheersen. Als je er dus straks op vakantie voor kiest om geen Trust me duik te maken met de lokale Divemaster, in een grot of swim through, kun je rekenen op mijn respect.

IMG_0962